BOLERO: NHẠC TÂY THUẦN VIỆT NHẤT

Nhạc Bolero xuất hiện ở Việt Nam vào cuối thập niên 50 của thế kỷ trước, như vậy nó đã có tuổi đời khoảng hơn 60 năm, nghĩa là ra đời sau Tân nhạc Việt (1938) hơn 2 thập niên. Gọi là nhạc bolero vì nó được viết theo tiết điệu bolero của Mỹ latin. Gốc rễ của nó chính là từ Tây Ban Nha đã lan tỏa sang các nước nam Mỹ rồi sau đó thâm nhập toàn thế giới. Điều đặc biệt là khi du nhập vào VN và tuôn chảy khi ào ạt lúc thâm trầm thì dòng nhạc này không bao giờ…lạc hậu trong thú nghe nhạc của người Việt! và điều thú vị hơn hết nó chứng minh được một điều vô địch của nó so với tất cả các thể loại nhạc phương tây khi đặt chân vào VN: Việt hóa thành công để có dân tộc tính cao nhất.

         

                                                Soạn giả Viễn Châu, người sáng tạo ra phong cách tân cổ giao duyên 

Vì sao như vậy?

Hãy bắt đầu từ bản chất của bolero. Nó đơn giản thế này: tiết điệu êm đềm dễ chịu như sự mơn trớn. Giai điệu dễ nhớ dễ nghe theo dòng chảy thính giác của cảm xúc từ man mác đến thật buồn. Nó là sự lãng mạn đơn sơ cho nên gần gũi với tất cả mọi người.

Cái chất buồn của nó vô tình rất gần với cái chất oán trong cải luơng cũng như dân ca nam bộ, cũng như dòng chảy nhịp nhàng của nó rất gần với tổ chức tiết tấu của nhạc tài tử miền nam. Người đầu tiên nhận ra điều này là nghệ sĩ Viễn Châu, nên sau này ông đã sáng tạo ra hình thức tân cổ giao duyên rất đặc trưng cho văn hóa nam bộ. Nghĩa là ông tạo nên sự kết nối khéo léo và hài hòa giữa các bài tân nhạc Việt theo phong cách bolero với cải lương.

                        

Góp vào sự Việt hóa đầy dân tộc tính này là sự sáng tạo của nhạc sĩ qua cách viết giai điệu thoát khỏi màu sắc phương tây nhờ vào đặc trưng là các chùm ba trưởng và ba thứ, cũng như sự kết hợp giữa thất cung và ngũ cung với sự đan cài nổi bật các quãng 4. Ngoài ra một đóng góp quan trọng nữa là do sự thể hiện của các ca sĩ tiêu biểu của nhạc bolero. Đó là lối hát rung (vibra), thấp hoặc cao hơn một hai comma(*) so với nốt chuẩn, hay đó là sự kéo dài âm tiết tạo nên chất nhừa nhựa như trong lối ca mùi của cải lương…

Nhạc bolero vì thế là một chiếc áo lý tưởng rất đúng size cho thẩm mỹ và thị hiếu của người Việt, đặc biệt là vùng đồng bằng nam bộ-quê hương của cải lương.

Nó còn được người ta gọi giễu cợt là nhạc máy nước rồi nhạc sến. Sến tức là chỉ mấy cô marie sến, tức là mấy cô hầu gái (bây giờ gọi là oshin) thường hát nhạc này khi chờ lấy nước ở vòi nước công cộng vào những năm đầu nhạc bolero ra đời (Còn vì sao là marie sến thì cứ vào google là khắc biết). Có lẽ sự giễu cợt này hình thành từ đó và bolero bị đánh đồng là loại nhạc riêng của tầng lớp này nên nhận được ít nhiều sự khinh miệt của một số người học rộng và nhất là những nhạc sĩ tự cho mình là trí thức cao.

Đó là một sự khinh miệt và phân biệt hẹp hòi không nên có.

Từ lâu đã có ý kiến của các nhà văn hóa cũng như nhạc sĩ nên gọi đó là nhạc trữ tình quê hương. Còn theo tôi cứ gọi nó là nhạc bolero như chúng ta vẫn gọi các thể loại khác là nhạc pop, rock, jazz, hiphop, world music…

Mà thật ra các thể loại nhạc trên khi được du nhập vào VN cho đến nay chưa có nhân vật nào làm được điều mà bolero đã làm được: Việt hóa để thuần Việt.

Có thể bạn thích nghe hay không thích nghe loại nhạc này hoặc phong cách nhạc kia, nhưng người có văn hóa cao không ai lại đi miệt thị một thể loại âm nhạc nào cả. Nhất là khi nó đã trở thành một nét văn hóa đặc trưng của dân tộc tính.

Ở một thời điểm nào đó mà tự dưng cả xã hội ùn ùn thi nhau nghe bolero, làm như trên đời này không còn thứ nhạc gì khác thì đó cũng là điều bình thường và hợp quy luật nhân sinh. Điều bất thường ở chỗ là ngày nay có nhiều nhạc sĩ có học thức rất cao nhưng lại viết nhạc xa rời quần chúng hay chỉ khoe khoang kỹ thuật và học thức hiện đại  mà không sống thật với âm nhạc nên tác phẩm vô hồn. Vì thế xã hội đương đại không có gì hoặc ít có gì để nghe nên họ tìm về dĩ vãng thì lỗi đầu tiên phải thuộc về giới nhạc sĩ chúng ta. Hãy biết xấu hổ về điều đó để thay đổi. Hay ít ra là suy nghĩ tìm cách cho quần chúng hưởng thụ thêm nhiều loại hình âm nhạc hay , gần gũi và nhất là có cảm xúc chân thành và nhân văn.

Thú thật, bolero Việt không phải là loại nhạc tôi thường nghe. (Thật ra là không thích nhiều bài nhưng chỉ thích một số ít. Đó là còn tùy vào ca sĩ có thể hiện hết cái hồn bolero không, và điều quan trong đó phải là những bài bolero tinh túy trong hàng ngàn bài hay dở vàng thau lẫn lộn. Nói chung, phải hay phải cảm xúc trước đã).Nhưng có một điều tôi thích nhất ở bolero là nó như một người bạn chân chất, mộc mạc và nhiều cảm xúc. Có thể nó không kiêu kỳ, không cao siêu, không trí thức nhưng mình được thấy mình là chính mình, được sống thật một cách tự nhiên khi nghe nó rủ rỉ bên tai.

Nó cũng như đứa con xa quê lên tỉnh thành ăn học nên người rồi có lúc được trở về làng cũ bên mái nhà tranh của mẹ già thân yêu.

Khi đó tôi thấy mình thật dễ chịu dù có chút giật mình : sao mình bình dân thế nhỉ? À mà có chết ai đâu?!

T.M.P

(*) Comma: đơn vị đo cao độ của âm thanh dùng trong âm nhạc. Comma nhò hơn đơn vị cung và bán cung.